पृष्ठ के पते की प्रतिलिपि बनाएँ ट्विटर पर सांझा करें व्हाट्सएप पर सांझा करें फेसबुक पर सांझा करें
गूगल प्ले पर पाएं
हिन्दी शब्दकोश से आर शब्द का अर्थ तथा उदाहरण पर्यायवाची एवम् विलोम शब्दों के साथ।

आर   संज्ञा

१. संज्ञा / निर्जीव / अमूर्त / मनोवैज्ञानिक लक्षण

अर्थ : वह मनोवृत्ति जो किसी को बहुत बुरा समझकर सदा उससे दूर रहने की प्रेरणा देती है।

उदाहरण : जहाँ घृणा होती है वहाँ दया का अभाव होता हैं।
उसने मुझे हक़ारत भरी नज़र से देखा।

पर्यायवाची : अभिक्रोश, अरुचि, गुरेज, गुरेज़, घिन, घृणा, जुगुप्सा, नफरत, नफ़रत, वितृष्णा, हक़ारत, हकारत, हिक़ारत, हिकारत

ಅವನ ಮನೋವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಯಾರೋ ಒಬ್ಬರಿಗೆ ಕೆಟ್ಟದಾಗಿ ಹೇಳಿಕೊಟ್ಟು ಸದಾ ಅವರಿಂದ ದೂರ ಇರುವಂತೆ ಪ್ರೇರಣೆ ನೀಡುವುದು

ಯಾರಿಗೂ ಕೂಡ ಜಿಗುಪ್ಸೆ ಮಾಡಬೇಡ ಏಕೆಂದರೆ ಇಲ್ಲರು ಈಶ್ವರನ ಮಕ್ಕಳು ಅವನು ನನ್ನನ್ನು ಅಹಂಕಾರ ತುಂಬಿದ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ನೋಡಿದ
ಅಲ್ಪಭಾವನೆ, ಅಸಹ್ಯ, ಜಿಗುಪ್ಸೆ, ತಿರಸ್ಕಾರ, ತುಚ್ಛ, ದ್ವೇಶ

The emotion of intense dislike. A feeling of dislike so strong that it demands action.

hate, hatred
२. संज्ञा / निर्जीव / वस्तु / मानवकृति
    संज्ञा / भाग

अर्थ : वह कील जो पैने में लगी होती है।

उदाहरण : हलवाहा के आर से कोचते ही बैल तिलमिला उठा।

पर्यायवाची : आरी

३. संज्ञा / निर्जीव / वस्तु / मानवकृति
    संज्ञा / भाग

अर्थ : पहिए की परिधि को उसके केन्द्र या नाभि से जोड़ने वाली लकड़ी, लोहे आदि की बनी आड़ी वस्तु।

उदाहरण : बढ़ई आर लगा रहा है।

पर्यायवाची : आरा

४. संज्ञा / निर्जीव / वस्तु

अर्थ : खान से निकला हुआ ताजा लोहा।

उदाहरण : खनिक खान से आर निकालकर ट्रक में भर रहे हैं।

५. संज्ञा / निर्जीव / वस्तु / मानवकृति

अर्थ : एक प्रकार का सूआ।

उदाहरण : सुतारी जूता, चप्पल आदि सीने के काम में आता है।

पर्यायवाची : आरा, आरी, सुतारी

६. संज्ञा / निर्जीव / अमूर्त / माप

अर्थ : क्षेत्रफल नापने की एक इकाई।

उदाहरण : एक आर सौ वर्ग मीटर के बराबर होता है।

पर्यायवाची : अर

A unit of surface area equal to 100 square meters.

ar, are
७. संज्ञा / निर्जीव / अमूर्त / गुण
    संज्ञा / निर्जीव / अमूर्त / मनोवैज्ञानिक लक्षण

अर्थ : वह मनोभाव जो स्वभावतः अथवा संकोच, दोष आदि के कारण दूसरों के सामने सिर उठाने या बोलने नहीं देता है।

उदाहरण : लज्जा के मारे वह कुछ न बोल सकी।

पर्यायवाची : अवि, आकुंठन, आकुण्ठन, कानि, खिली, ग़ैरत, गैरत, झेंप, झेप, नटांतिका, नटान्तिका, पत, मंदाक्ष, मन्दाक्ष, मुरव्वत, मुरौवत, लज्जा, लाज, लिहाज, लिहाज़, व्रीड़, व्रीड़न, व्रीड़ा, व्रीडा, शरम, शरमिंदगी, शर्म, शर्मिंदगी, संकोच, सकुचाहट, हया, हिजाब, ह्री, ह्रीका

ಒಂದು ತರಹದ ಮನೋಭಾವ ಅಥವಾ ಸಂಕೋಚ, ದೋಷ ಮುಂತಾದವುಗಳ ಕಾರಣದಿಂದ ಬೇರೆಯವರ ಮುಂದೆ ತಲೆಯತ್ತಲು ಅಥವಾ ಮಾತನಾಡಲು ಬಿಡುವುದಿಲ್ಲ

ಲಜ್ಜೆಯಿಂದಾಗಿ ಅವಳು ಏನನ್ನು ಹೇಳು ಆಗಲಿಲ್ಲ
ನಾಚಿಕೆ, ಲಜ್ಜೆ, ಸಂಕೋಚ

A feeling of fear of embarrassment.

shyness
८. संज्ञा / निर्जीव / अमूर्त / गुण

अर्थ : आग्रहपूर्वक यह कहने की क्रिया कि ऐसा ही है, होगा या होना चाहिए।

उदाहरण : तुलसी ने कृष्ण-मूर्ति के सामने ही हठ लगा दी कि धनुष धारण करो।

पर्यायवाची : अड़, अर, आन, आनतान, आरि, इसरार, इस्रार, ईढ, ईढ़, ईर, ज़िद, ज़िद्द, जिद, जिद्द, टेक, धरन, हठ

ಆಗ್ರಹಪೂರ್ವಕವಾಗಿ ಹೇಳುವಂತಹ ಕ್ರಿಯೆ ಅಂದರೆ ಹೀಗೆಯೇ ಆಗುತ್ತದೆ ಅಥವಾ ಹೀಗೆಯೇ ಮಾಡಬೇಕು ಎಂದು ಹೇಳುವ ಭಾವ

ತುಳಸಿಯು ಕೃಷ್ಣ-ಮೂರ್ತಿಯ ಮುಂದೆ ಧನಸ್ಸನ್ನು ಇಟ್ಟು ಎತ್ತಬೇಂದು ಆಗ್ರಹ ಅಥವಾ ಹಟ ಮಾಡಿದಳು.
ಆಗ್ರಹ, ಗರ್ವ, ಛಲ, ದುರಾಗ್ರಹ, ಪ್ರತಿಜ್ಞೆ, ಮುಷ್ಕರ, ಮೊಂಡಾಟ, ಮೊಂಡುತನ, ವಿರೋಧ, ಹಟ

Resolute adherence to your own ideas or desires.

bullheadedness, obstinacy, obstinance, pigheadedness, self-will, stubbornness
९. संज्ञा / निर्जीव / वस्तु / प्राकृतिक वस्तु
    संज्ञा / भाग

अर्थ : बिच्छू, मधुमक्खी आदि कीड़ों के पीछे का जहरीला काँटा जिसे वे जीवों के शरीर में धँसाकर जहर फैलाते हैं।

उदाहरण : उसे बिच्छू ने डंक मार दिया।

पर्यायवाची : आड़, डंक, दंश

ಚೇಳು, ಜೇನುನೊಣ ಮೊದಲಾದ ಕೀಟಾಣುಗಳ ವಿಷಪೂರಿತವಾದ ಮುಳ್ಳು, ಕೊಂಡಿ ಅದರಿಂದ ವಿಷವು ಜೀವಿಗಳ ಶರೀರದಲ್ಲಿ ಸೇರಿ ವಿಸ್ತರಿಸುತ್ತದೆಹರಡುತ್ತದೆ

ಅವನಿಗೆ ಚೇಳು ಕಚ್ಚಿತು.
ಚೇಳಿನ ಕಚ್ಚುವಿಕೆ, ಚೇಳಿನ ಕೊಂಡಿ, ಚೇಳಿನ ಕೊರಡಿ

A sharp organ of offense or defense (as of a wasp or stingray or scorpion) often connected with a poison gland.

stinger
१०. संज्ञा / निर्जीव / अमूर्त / कार्य / असामाजिक कार्य
    संज्ञा / निर्जीव / अमूर्त / कार्य / शारीरिक कार्य

अर्थ : किसी मनुष्य, प्राणी आदि को जान-बूझकर किसी उद्देश्य से मार डालने की क्रिया।

उदाहरण : किसी भी प्राणी की हत्या महापाप है।

पर्यायवाची : अपघात, अवघात, आलंभ, आलंभन, आलम्भ, आलम्भन, आहनन, उज्जासन, कत्ल, क़त्ल, क्राथ, ख़ून, खून, घात, जबह, निजुर, प्रमथन, प्रमाथ, प्रहण, मर्डर, मारण, मारन, वध, विघात, विशसन, शामनी, संग्रहण, संघात, सङ्ग्रहण, सङ्घात, हत्या, हनन

ಯಾವುದೇ ವ್ಯಕ್ತಿ ಅಥವಾ ಪ್ರಾಣಿಯನ್ನು ಉದ್ದೇಶಪೂರ್ವಕವಾಗಿ ಜೀವ ಹಾನಿ ಮಾಡುವುದು

ಯಾವುದೇ ಪ್ರಾಣಿಯನ್ನು ಹತ್ಯೆ ಮಾಡುವುದು ಪಾಪದ ಕೆಲಸ. ರಸ್ತೆಯ ಪಕ್ಕ ಅಪರಿಚಿತ ವ್ಯಕ್ತಿಯನ್ನು ಕೊಲೆ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ.
ಕೊಲೆ, ಖೂನಿ, ವಧೆ, ಹತ್ಯೆ

The act of terminating a life.

kill, killing, putting to death
११. संज्ञा / निर्जीव / वस्तु / मानवकृति

अर्थ : ताँबे और जस्ते के मेल से बनी हुई एक प्रसिद्ध धातु।

उदाहरण : स्टील के आ जाने से अब पीतल के बर्तनों का प्रचलन नहीं रहा।

पर्यायवाची : पिंगल, पिङ्गल, पीतल, पीतलोह, राजपत्नी, रेत्य, सुलोहक

ತಾಮ್ರ ಮತ್ತು ಸತುವು, ಜಿಂಕ್ನ ಮಿಶ್ರಣದಿಂದದಾಗುವ ಪದಾರ್ಥ

ಈಗ ಸ್ಟೀಲ್ ಪಾತ್ರೆಗಳು ಬಂದದ್ದರಿಂದ ಹಿತ್ತಾಳೆಯ ಪಾತ್ರೆಗಳ ಬಳಕೆಯಾಗುತ್ತಿಲ್ಲ.
ಹಿತ್ತಳೆಲೋಹ, ಹಿತ್ತಾಳೆ

An alloy of copper and zinc.

brass
१२. संज्ञा / निर्जीव / स्थान

अर्थ : भिन्न दिशाओं से आकर एक स्थान पर मिलने वाली रेखाओं या धरातलों के बीच का स्थान।

उदाहरण : मिठाई की दुकान बाज़ार के दक्षिण कोने पर है।

पर्यायवाची : अर, अस्र, कोण, कोना, गोशा

ಬೇರೆ ಬೇರೆ ದಿಕ್ಕಿನಿಂದ ಬಂದು ಒಂದು ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಸೇರುವ ರೇಖೆಗಳು ಅಥವಾ ಮೇಲ್ಮೈಕ್ಷೇತ್ರಫಲದ ಹಿಂದಿನ ಸ್ಥಾನ

ಸಿಹಿ ತಿಂಡಿಯ ಅಂಗಡಿ ಪೇಟೆಯ ದಕ್ಷಿಣ ಕೋಣಮೂಲೆಯಲ್ಲಿದೆ.
ಕೋನ, ತುದಿ, ದಂಡೆ, ದಿಕ್ಕು, ಮಗ್ಗಲು, ಮೂಲೆ, ಮೊನೆ

A projecting part where two sides or edges meet.

He knocked off the corners.
corner
१३. संज्ञा / अवस्था

अर्थ : दुश्मन या शत्रु होने की अवस्था या भाव।

उदाहरण : आपसी दुश्मनी को दूर करने में ही भलाई है।

पर्यायवाची : अदावत, अनबन, अनरस, अप्रीति, अभ्यागम, अमित्रता, अरिता, अरित्व, आँट, आंट, इख़्तिलाफ़, इख्तिलाफ, इतराजी, उड़ेंच, तनातनी, दुश्मनी, द्रोह, द्वेष, निज़ाअ, निजाअ, बिगाड़, बैर, मन-मुटाव, मन-मोटाव, मनमुटाव, मनमोटाव, मनोमालिन्य, रंजिश, रंजीदगी, रिपुता, लाग-डाँट, लाग-डांट, लागडाँट, लागडांट, विद्विष, विद्वेष, विद्वेषण, विद्वेषिता, विरोध, वृत्रत्व, वैमनस्य, वैमनस्यता, वैर, शत्रुता

ವಿರೋಧಿ ಅಥವಾ ಶತ್ರುವಾಗುವ ಅವಸ್ಥೆ ಅಥವಾ ಭಾವನೆ

ಯಾರ ವಿರೋಧವು ಕಟ್ಟಿಕೊಳ್ಳಬಾರದು.
ದ್ರೋಹ, ದ್ವೇಶ, ವಿರೋಧ, ವೈಮನಸ್ಯ, ವೈರತನ, ವೈರತ್ವ, ವೈರಿ, ವ್ಯಸನ, ಶತ್ರು

The feeling of a hostile person.

He could no longer contain his hostility.
enmity, hostility, ill will
१४. संज्ञा / भाग

अर्थ : किसी वस्तु का वह भाग जहाँ उसकी लम्बाई या चौड़ाई समाप्त होती है।

उदाहरण : इस थाली का किनारा बहुत ही पतला है।

पर्यायवाची : अवारी, उपांत, किनार, किनारा, कोर, छोर, झालर, पालि, सिरा

ಯಾವುದೇ ವಸ್ತುವಿನ ಸಂಗತಿಯ ಉದ್ದದ ಕೊನೆಯ ಭಾಗ, ಅಥವಾ ಎತ್ತರದ ಕೊನೆಯ ಭಾಗ

ಅವನು ಬೆಟ್ಟದ ತುದಿಯಲ್ಲಿ ನಿಂತಿದ್ದಾನೆ.
ಅಂಚು, ತುಟ್ಟ ತುದಿ, ತುದಿ

The boundary of a surface.

border, edge
१५. संज्ञा / निर्जीव / वस्तु / शारीरिक वस्तु
    संज्ञा / भाग

अर्थ : लड़ाकू मुर्गे के पंजे के ऊपर बाँधा जाने वाला काँटा।

उदाहरण : इस मुर्गे के आर बड़े नुकीले हैं।

मुहावरे भाषा को सजीव एवम् रोचक बनाते हैं। हिन्दी भाषा के मुहावरे यहाँ पर उपलब्ध हैं।