पृष्ठ के पते की प्रतिलिपि बनाएँ ट्विटर पर सांझा करें व्हाट्सएप पर सांझा करें फेसबुक पर सांझा करें
गूगल प्ले पर पाएं
हिन्दी शब्दकोश से मूल शब्द का अर्थ तथा उदाहरण पर्यायवाची एवम् विलोम शब्दों के साथ।

मूल   विशेषण

१. विशेषण / संबंधसूचक

अर्थ : किसी वस्तु के मूल या तत्व से संबंध रखने वाला।

उदाहरण : सत्य, अहिंसा और प्रेम ये संस्कृति की आधारभूत संरचनाएँ हैं।

पर्यायवाची : आधारभूत, बुनियादी, मूलगत, मूलभूत, मौलिक

ಯಾವುದಾದರೂ ವಸ್ತುವಿನ ಮೂಲ ಅಥವಾ ತತ್ವಕ್ಕೆ ಸಂಬಂದಿಸಿದಂಥ

ಸತ್ಯ, ಅಹಿಂಸೆ ಹಾಗೂ ಪ್ರೇಮ ನಮ್ಮ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಆಧಾರತತ್ವಗಳಾಗಿವೆ.
ಆಧಾರತತ್ವ, ಮೂಲನಿಬಂದನೆ, ಮೂಲನಿಯಮ, ಮೂಲಭೂತ

Being or involving basic facts or principles.

The fundamental laws of the universe.
A fundamental incompatibility between them.
These rudimentary truths.
Underlying principles.
fundamental, rudimentary, underlying
२. विशेषण / विवरणात्मक / गुणसूचक

अर्थ : जो आवश्यक हो।

उदाहरण : हमारा शरीर पाँच मुख्य तत्वों से बना है।

पर्यायवाची : प्रधान, प्रमुख, मुख्य

Serving as an essential component.

A cardinal rule.
The central cause of the problem.
An example that was fundamental to the argument.
Computers are fundamental to modern industrial structure.
cardinal, central, fundamental, key, primal
३. विशेषण / विवरणात्मक / गुणसूचक

अर्थ : जो वहीं उत्पन्न या पैदा हुआ हो जहाँ पाया जाता हो।

उदाहरण : शुतुरमुर्ग आस्ट्रेलिया का स्थानिक पक्षी है।

पर्यायवाची : देशज, स्थानिक

ಒಂದು ಪ್ರದೇಶಕ್ಕೆ ಸಂಬಂದಿಸಿ, ವಿಶಿಷ್ಟವಾದದ್ದು

ಸ್ಪೇನ್ ದೇಶದವರು ಅಮೆರಿಕಕ್ಕೆ ಧಾಳಿಯಿಟ್ಟು ಅಲ್ಲಿನ ಜನರ ದೇಶೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯನ್ನು ನಾಶಪಡಿಸಿದರು.
ದೇಶೀಯ, ಮೂಲ, ಸ್ಥಾನಿಕ
४. विशेषण / विवरणात्मक / गुणसूचक

अर्थ : जो किसी के अनुवाद, नकल या आधार पर न होकर अपनी उद्भावना से निकला हो।

उदाहरण : यह मेरी मौलिक रचना है।

पर्यायवाची : अननुकृत, आत्मकृत, मौलिक, स्वकृत, स्वरचित

ಯಾವುದೇ ಒಂದು ಸಂಗತಿಯ ನಕಲಾಗಿರದೆ, ಇನ್ನೊಂದರ ಪ್ರಭಾವದಿಂದ ರಚನೆಗೊಂಡಿರದೆ ಹೊಸತಾದ ಮೊದಲ ರಚನೆ ಅಥವಾ ಸ್ಥಿತಿ

ಇದು ನನ್ನ ಸ್ವರಚಿತ ಕೃತಿಯಾಗಿದೆ.
ಮೂಲದ, ಮೌಲಿಕ, ಮೌಲಿಕವಾದ, ಮೌಲಿಕವಾದಂತ, ಮೌಲಿಕವಾದಂತಹ, ಸ್ವ-ರಚಿತ, ಸ್ವ-ರಚಿತವಾದ, ಸ್ವ-ರಚಿತವಾದಂತ, ಸ್ವ-ರಚಿತವಾದಂತಹ, ಸ್ವರಚಿತ, ಸ್ವರಚಿತವಾದ, ಸ್ವರಚಿತವಾದಂತ, ಸ್ವರಚಿತವಾದಂತಹ

Not derived or copied or translated from something else.

The play is original; not an adaptation.
He kept the original copy and gave her only a xerox.
The translation misses much of the subtlety of the original French.
original

किसी के अनुकरण पर बनाया गया।

यह एक अनुकृत रचना है।
अनुकृत, अनुसरित, अनुसृत, अमौलिक
५. विशेषण / विवरणात्मक / अवस्थासूचक
    विशेषण / विवरणात्मक / गुणसूचक

अर्थ : जो किसी की नकल, अनुकृति या प्रतिलिपि न हो।

उदाहरण : फ्रांस के म्यूज़ियम में रखा मोनालिसा का चित्र असली नहीं है।

पर्यायवाची : अननुकृत, असली, मौलिक

किसी के अनुकरण पर बनाया गया।

यह एक अनुकृत रचना है।
अनुकृत, अनुसरित, अनुसृत, अमौलिक

मूल   संज्ञा

१. संज्ञा / निर्जीव / अमूर्त / गुणधर्म

अर्थ : वह जिसके प्रभाव से या फलस्वरूप कोई काम हो।

उदाहरण : इस झगड़े का कारण क्या है।
धुएँ का निमित्त आग है।
आप इसी बहाने हमारे घर तो आए।

पर्यायवाची : अपदेश, अर्थ, इल्लत, कारक, कारण, जड़, जरिआ, जरिया, जरीआ, जरीया, ज़रिआ, ज़रिया, ज़रीआ, ज़रीया, निमित्त, बहाना, बाइस, भव, युक्ति, वजह, सबब, हेतु

ಯಾವುದನ್ನು ನಿಯತವಾಗಿ ಮತ್ತು ನಿರುಪಾಯವಾಗಿ ಅನುಸರಿಸಿ ಕಾರ್ಯ ಅಥವಾ ಘಟನೆಯೊಂದು ಬರುತ್ತದೆಯೋ ಆ ಸಂಗತಿ ಅಥವಾ ಸ್ಥಿತಿ

ಈ ಜಗಳಕ್ಕೆ ಕಾರಣ ಯಾರು ?
ಕಾರಕ, ಕಾರಣ, ನಿಮಿತ್ಯ, ಹೇತು

Anything that contributes causally to a result.

A number of factors determined the outcome.
factor
२. संज्ञा / भाग

अर्थ : किसी कार्य का आरंभिक भाग।

उदाहरण : हमें इस मामले की जड़ का पता लगाना होगा।

पर्यायवाची : असल, असलियत, जड़, तह, नींव, नीव, नीवँ, बुनियाद

ಯಾವುದಾದರು ಕೆಲಸದ ಆರಂಭದ ಭಾಗ

ನಾವು ಈ ವಿಷಯದ ಮೂಲವನ್ನು ಪತ್ತೆ ಹಚ್ಚಲೇ ಬೇಕು.
ನೆಲೆ, ಬುಡ, ಬುನಾದಿ, ಬೇರು, ಮೂಲ, ಹುಟ್ಟು

The fundamental assumptions from which something is begun or developed or calculated or explained.

The whole argument rested on a basis of conjecture.
base, basis, cornerstone, foundation, fundament, groundwork
३. संज्ञा / निर्जीव / वस्तु / मानवकृति

अर्थ : वह असल धन जो किसी के पास हो या लाभ आदि के लिए व्यापार में लगाया जाए।

उदाहरण : हजार रुपये मूलधन से हम लाखों कमा सकते हैं।
इस व्यापार में लगा उसका सारा धन डूब गया।

पर्यायवाची : असल, जमा, धन, पूँजी, पूंजी, मूलधन

ಆ ಅಸಲು ಹಣ ಅದು ಯಾರ ಹತ್ತಿರ ಇದೆಯೋ ಅದನ್ನು ಲಾಭಕ್ಕಾಗಿ ವ್ಯಾಪಾರದಲ್ಲಿ ಹೂಡಿಕೆಮಾಡುವುದು

ಸಾವಿರ ರೂಪಾಯಿಯ ಮೂಲಧನದಿಂದ ನಾವು ಲಕ್ಷಾಂತರ ಹಣವನ್ನು ಸಂಪಾದಿಸಬಹುದು.ಈ ವ್ಯಾಪಾರದಲ್ಲಿ ಹೂಡಿರುವ ಅವನ ಎಲ್ಲಾ ಹಣ ಮುಳಿಗಿಹೋಯಿತು ಅಥವಾ ನಷ್ಟವಾಗಿ ಹೋಯಿತು.
ಅಸಲು, ಧನ, ಬಂಡವಾಳ, ಮೂಲ, ಮೂಲಧನ

Assets available for use in the production of further assets.

capital, working capital
४. संज्ञा / भाग

अर्थ : किसी कार्य, घटना, व्यापार आदि का पहले वाला अंश या भाग।

उदाहरण : आरंभ ठीक हो तो अंत भी ठीक ही होता है।

पर्यायवाची : अव्वल, आदि, आरंभ, आरम्भ, प्रारंभ, प्रारम्भ, शुरुआत, श्रीगेणश

ಯಾವುದೇ ಕಾರ್ಯ, ಘಟನೆ, ಸಂಗತಿಯ ಮೊದಲ ಬಿಂದು

ಈ ವಿಷಯವನ್ನು ತಿಳಿಯಲು ಇದರ ಮೂಲಕ್ಕೆ ಹೋಗಬೇಕು.
ಆರಂಭ, ಪ್ರಾರಂಭ, ಮೂಲ, ಮೊದಲು, ಶುರು

An event that is a beginning. A first part or stage of subsequent events.

inception, origin, origination

किसी घटना आदि का निष्पादनीय या अंतिम भाग।

इस पुस्तक का अंत पढ़ने के बाद ही आप किसी निष्कर्ष पर पहुँचेंगे।
अंत, अन्त, उपसंहार
५. संज्ञा / निर्जीव / वस्तु / प्राकृतिक वस्तु
    संज्ञा / भाग

अर्थ : वनस्पतियों आदि का जमीन के अंदर रहने वाला वह भाग जिसके द्वारा उन्हें जल और आहार मिलता है।

उदाहरण : आयुर्वेद में बहुत प्रकार की जड़ों का प्रयोग होता है।

पर्यायवाची : चरण, जड़, पौ, सोर

ಗಿಡ, ಮರ ಮುಂತಾದವುಗಳ ಒಂದು ಭಾಗವು ಭೂಮಿಯ ಒಳಗೆ ಇದ್ದು ಅದರಿಂದ ಅವಗಳಿಗೆ ನೀರು ಮತ್ತು ಆಹಾರ ದೊರೆಯುವುದು

ಆರ್ಯುವೇದದಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಬಗೆಯ ಬೇರುಗಳ ಮೇಲೆ ಪ್ರಯೋಗ ಮಾಡುವರು
ಗೆಡ್ಡೆ, ಬೇರು, ಮೂಲಿಕೆ

(botany) the usually underground organ that lacks buds or leaves or nodes. Absorbs water and mineral salts. Usually it anchors the plant to the ground.

root
६. संज्ञा / निर्जीव / वस्तु / मानवकृति
    संज्ञा / भाग

अर्थ : मकान आदि बनाने के समय उसका वह मूल भाग जो दीवारों की दृढ़ता के लिए ज़मीन खोदकर और उसमें से दीवारों की जोड़ाई आरंभ करके बनाया जाता है।

उदाहरण : नींव के मज़बूत रहने पर ही बहुमंज़िली इमारत बनाई जा सकती है।

पर्यायवाची : आधार, आलंबन, आलम्बन, आसार, चय, नींव, नीव, नीवँ, बिना, बुनियाद

ಮನೆ ಮುಂತಾದವುಗಳನ್ನು ಕಟ್ಟುವ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯವಾದ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಗೋಡೆಯನ್ನು ಎಬ್ಬಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ ನೆಲವನ್ನು ಅಗೆಯುವ ಮತ್ತು ಅಗೆದ ಜಾಗದಲ್ಲಿ ಗೋಡೆಗಳನ್ನು ಕಟ್ಟಲು ಆರಂಭಿಸಿ ಕಟ್ಟಲಾಗುತ್ತದೆ

ಗಟ್ಟಿಯಾದ ತಳಹದಿಯ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಬಹುಮಾಹಡಿಗಳ ಕಟ್ಟಡವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲು ಸಾಧ್ಯ.
ಅಡಿಗಲ್ಲು, ಅವಲಂಬನೆ, ಆಧಾರ, ಆಸರೆ, ತಳಹದಿ, ಪಾಯಾ, ಮೂಲ

Lowest support of a structure.

It was built on a base of solid rock.
He stood at the foot of the tower.
base, foot, foundation, fundament, groundwork, substructure, understructure
७. संज्ञा / समूह

अर्थ : सत्ताईस नक्षत्रों में से उन्नीसवाँ नक्षत्र।

उदाहरण : बच्चे के जन्म के समय चन्द्रमा का मूल नक्षत्र में होना अच्छा नहीं मानते।

पर्यायवाची : अस्रप, आस्रप, नैऋत, नैरृत, मला, मूल नक्षत्र, मूलनक्षत्र

ಎಪ್ಪತ್ತೇಳು ನಕ್ಷತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಹತ್ತೊಂಬತ್ತನೇ ನಕ್ಷತ್ರ

ಮಗುವು ಹುಟ್ಟಿದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಚಂದ್ರ ಮೂಲ ನಕ್ಷತ್ರದಲ್ಲಿರುವುದು ಒಳ್ಳೆಯದಲ್ಲವೆಂದು ನಂಬಲಾಗುತ್ತದೆ.
ಮೂಲ, ಮೂಲ ನಕ್ಷತ್ರ, ಮೂಲ-ನಕ್ಷತ್ರ, ಮೂಲನಕ್ಷತ್ರ
८. संज्ञा / निर्जीव / अमूर्त / समय / अवधि

अर्थ : वह काल जब चंद्रमा मूल नक्षत्र में होता है।

उदाहरण : मूल नक्षत्र में उत्पन्न हुए बच्चे और माँ-बाप की रक्षा के लिए कुछ धार्मिक अनुष्ठान किए जाते हैं।

पर्यायवाची : अस्रप, आस्रप, मूल नक्षत्र, मूलनक्षत्र

ಚಂದ್ರನು ಮೂಲ ನಕ್ಷತ್ರಕ್ಕೆ ಬಂದಂತಹ ಸಮಯ

ಮೂಲ ನಕ್ಷತ್ರದಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿದ ಮಗು ಮತ್ತು ತಂದೆ-ತಾಯಿಯರನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಲು ಕೆಲವು ಧಾರ್ಮಿಕ ಅನುಷ್ಠಾನವನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಾರೆ.
ಮೂಲ, ಮೂಲ ನಕ್ಷತ್ರ, ಮೂಲನಕ್ಷತ್ರ
९. संज्ञा / निर्जीव / अमूर्त / बोध

अर्थ : वह जिसके ऊपर किसी का सारा ढाँचा या अस्तित्व आश्रित हो। मूलभूत सिद्धान्त, प्रथा आदि।

उदाहरण : पृथ्वी सम्पूर्ण मानव जाति की आधार-स्तम्भ है।
विज्ञान ने अंधविश्वास की जड़ को काटना शुरू किया है।

पर्यायवाची : आधार-स्तंभ, आधार-स्तम्भ, जड़, दीवार, मूलभूत सिद्धांत, मूलभूत सिद्धान्त, स्तंभ, स्तम्भ

A fundamental principle or practice.

Science eroded the pillars of superstition.
pillar
मुहावरे भाषा को सजीव एवम् रोचक बनाते हैं। हिन्दी भाषा के मुहावरे यहाँ पर उपलब्ध हैं।